MUTLAK KARARLILIK YETENEĞİ KAZANMA

İş hayatında yada günlük hayatta problemlerle karşılaşmak mümkün. Maddi, soyut, sosyal ve psikolojik olarak kategorize edilmiş olan bu problemler bazen beklenmedik bir anda ortaya çıkabildikleri gibi çoğunlukla uzun sürede oluşup gelişen, ve çözümü de bir hayli ustalık isteyen prblemlerdir. İşte, problemin çözümü ve karar vermede en çok kullanılan 10 teknik:

1-FAYDA MALİYET ANALİZİ TEKNİĞİ

Probleme sebep olan durumun olası faydaları ile zararlarının belirlenmesi, sonuçlar ışığında hangisinin diğerine galip geldiğinin belirlenmesinde kullanılır. Alternatiflerden hangisinin seçilmesi gerektiği konusunda yol gösterecek olan bu teknik, sayısal ve kesin verilere dayandırılmalıdır. problem hakkında detaylı bilgi toplanması ve bu bilgilerin karar aşamasında kullanılmasıyla elde edilir.

2-beyİN FIRTINASI

Bir problemi çözmede kullanılacak fikirlerin bir grup oluşturularak serbest bir şekilde ortaya atılması tekniğidir. 1950’li yıllardan beri uygulanan bu tekniğin temelinde fikirlerin engellenmemesi ve böylelikle çok sayıda fikir üretilmesi yatar. Yaratıcılığı tetikleyen beyin fırtınası yapılırken ilk olarak problem tanımlanır. Ardından yöntem kuralları açıklanır, serbest fikirler ortaya konur, fikirler bir araya getirilerek kayda geçirilir, düzenlenir, değerlendirilir ve son aşamada en iyi fikir seçilir.

3. BALIK KILÇIĞI TEKNİĞİ (SEBEP-SONUÇ DİYAGRAMI

Kişileri sistematik bir şekilde düşünmeye sevk eden balık kılçığı tekniği, problem ile problemin ortaya çıkışına neden olan etmenlerin arasındaki bağın grafiksel bir şekilde analiz edilmesidir. Teknik, adını, problemlerin ana nedenler ile pek çok alt nedenlerden oluşması ve bu yüzden de yapılan çizimin balık kılçığını andırması sayesinde almıştır. Ana nedenler insan, makine, çevre, malzeme, yönetim ve ölçülebilirlikten kaynaklanır. Alt nedenler de birincil, ikincil, üçüncül… sebepler olarak çizimde yerini alır.

4. AĞAÇ DİYAGRAMI

Ağaç diyagramı tekniği, mantık olarak balık kılçığı tekniğiyle örtüşür. Bu teknikte bir problemin nedenleri grafiksel çizimlerle detaylı bir şekilde gösterilir. Ana konunun ardından ilk gelen alt konu “Nasıl”ken bir alt konu yine “Nasıl”; “Neden”ken de “Nasıl” ya da “Neden” olabilir. (Neden-neden, neden-nasıl, nasıl-nasıl ağaç diyagramları).

5. İLGİ DİYAGRAMI

İlgi diyagramında, sürecin her aşamasında yaratıcılığı tetikleyen ilgi diyagramı tekniği, bir grubun çok sayıda fikir üretmesine ve ilerleyen süreçte bu fikirleri gruplandırıp özetlemesine yarar. Teknik kapsamında ilk olarak ilgili konu hakkında grup üyelerince beyin fırtınası yapılarak post-it’lere notlar alınır. Eş değer nitelikte görünen post-it’ler çalışma sonrası bir araya getirilerek gruplandırılır. Daha sonra bu grupların yeni bir grup altında toplanıp toplanamayacağına karar verilir. Ulaşılan yapıda seviyeler ortaya konur ve gruplara bir isim verilir. 

6. ÇOKLU OYLAMA

Çoklu oylama, bir problemin çözümü için üretilen fikir ya da düşüncelerin, sistemli oylama tekniğinin kullanılarak güvenilir kişilerce azaltılmasıdır. Çoklu oylama tekniği uygulanırken ilk adım beyin fırtınası ile üretilen fikirlerin listelenip numaralandırılmasıdır. Listenin azaltılması (1/3’ü) için grup, numaraları oylar. En yüksek puan alan fikirler/düşünceler tekrar oylanır ve bu döngü, en iyi çözüm önerisi bulunana kadar devam eder.

7. NOMİNAL GRUP TEKNİĞİ

Nominal grup tekniği, bir probleme çözüm arayışı içerisindeyken üretilen fikirlerin önem derecesine göre sıralanmasını sağlayan tekniktir. Teknik uygulanırken eşit katılım olmasına ve grubu oluşturanlar arasında etkileşim olmamasına dikkat edilir. Çoklu oylamanın ilk aşaması bu teknik için de geçerlidir: Öncelikle fikirler/görüşler listelenir ve numaralandırılır. Daha sonra grup üyeleri bu numaraları puanlar. Kaç görüş varsa grup üyelerinin o kadar puan verme hakkı vardır (Örn. 18 görüş/18 puan). Puanların toplanması ardından en yüksek puanı alan görüşün ilk sıraya yerleştirilmesiyle süreç sonlandırılır.

8. 5 N, 1 K TEKNİĞİ

5 N, 1 K tekniği, bir problemin nedenlerini ya da çözümlerini eksiksiz olarak belirlemede kullanılan bir tekniktir. 5 N: Ne, nerede, ne zaman, niçin, nasıl sorularını; 1 K ise kim sorusunu kapsar. Tanımlanan probleme bu sorular sorulup net cevaplar verilerek problemin kaynağına ulaşmak ya da çözüm önerileri geliştirmek mümkün hâle gelir.

9. PARETO ANALİZİ

Pareto analizi, bir problemin %80’ine yol açan %20’lik diliminin belirlenmesi, yani, nedenlerin önemlerine göre ayrıştırılarak önemli olanların çözümüne odaklanılmasını sağlayan bir tekniktir. Teknik uygulanırken öncelikle analiz edilecek kategoriler, ardından da veri toplanması adına gerekli görülen zaman aralığı belirlenir. Daha sonra veriler kaydedilir, diyagram analizi yapılır ve son olarak veriler grafik hâline getirilir.

10. PUKÖ DÖNGÜSÜ

Planlama, uygulama, kontrol etme ve önlem alma aşamalarından meydana gelen PUKÖ tekniği, sürekli bir dönüşümü ifade eder. Yönetim ve planlama sistematiği olarak değerlendirilen PUKÖ ile süreçler, çevrim içi problemler oluşmadan sürekli olarak incelenir. Planlama aşamasında ne, nasıl yapılacak belirlenir. Uygulama aşamasında sürekli gelişime odaklanılarak plan ve ölçüm araçları kullanılır. Kontrol et aşamasında ulaşılan sonuçlar mercek altına alınır, mevcutsa sapmalar belirlenir. Önlem alma aşamasında ise değişikliklerin çıktıları analiz edilir, mevcut ilerleme standart kabul edilerek uygulamaya alınır

KARAR VERME AŞAMALARI

Yukarıda görüldüğü gibi karar verme süreci 5 aşamadan oluşan bir aktif efort sürecidir. Karar vermeye etki edecek süreçler tek tek ele alınarak, yukarıda bahsedilen tekniklerin de desteğiyle problemin çözümüne yönelik bir takım somut maddeler ortaya çıkar. Hemen ardından bu maddelerin hangisinin en uygun olduğu başka bir seçme süreci kullanılarak belirlenir ve nihayet sonuca ulaşılmış olunur.

Karar verirken dikkat edilmesi gerekenler:

1. Karar verilecek konuyla alakalı mutlaka bilgi sahibi olanlardan destek alınmalı

2. Karar verenin kararı vermeden önce muhtemel neticelerini incelemeli ve bu neticelerin etkileyeceği insanların fikirlerine başvurmalıdır.

3. Kararın verilmesi kadar kararın uygulanması da önemlidir ve genelde kararı verenler değil yardımcılar kararı uygular bundan dolayı uygulayıcıların ikna edilmesi çok önemlidir.

4. Özellikle de önemli kararları verirken stressiz ve duygularımızla karar vermediğimizden emin olmalıyız. Kararı vermek için ruh halinin uygun olduğu bir zamana ertelemek uygun olabilir. (her nasıl bir avantaj karşına çıkarsa çıksın-mükemmel görünse bile-en az 1 gün düşünmeden karar verme!)

5. Karar vermeniz için ideal bir ortam oluşturun. Bunu karar verme sürecinin herhangi bir noktasında çeşitli yollarla yapabilirsiniz. Örneğin etrafınızdaki insanların sizin seçeneklerinizi değerlendirme becerinizi engellediğini düşünüyorsanız, bu adımı yalnız kalana kadar erteleyebilirsiniz.

6. Karar verme sürecinizdeki olası engelleri tespit edin ve hesaba katın. Bunu karar verme sürecinin başlarında yapmanız en iyi seçenek olmasının yanı sıra istediğiniz adımda da yapabilirsiniz. Örneğin bilgi toplamanızın zor olacağını biliyorsanız ve bu durum sizi hızlı ve kötü bir karar vermeye itebilirse, güvendiğiniz bir kişiyle bu sorunu konuşarak, sizin tüm bilgileri toplamadan bir karar vermenizi engellemesini sağlayabilirsiniz.

7. Uygulanabilir bir plan tasarlayın. Bazen kararınızı tam olarak nasıl uygulayacağınızı planlamak son derece faydalıdır. Bu sizin kararı verme ihtimalinizi arttırır, bazı durumlarda ise uygulanabilir bir plan yapmak doğrudan karar verme seçiminizin sonuçlarını içselleştirmek veya seçtiğiniz aksiyon planının ne kadar kullanışlı olduğunu tespit etmenize gibi şekillerde sürecine yardımcı olabilir.

8. Kararınızı gözden geçirin. Bazen en iyi olası seçimi yaptığınıza emin olmak için, eyleme geçirmeden önce kararınızı ve ona yol açan karar verme sürecini gözden geçirmek son derece yararlı olabilir. Ayrıca, karar verme sürecinizi geliştirmek için sonuçlarını gördükten sonra kararlarınızı tekrar değerlendirmek de faydalı olabilir.

9. Parkinson’un yasasını hatırlayın. Parkinson yasası kısaca “bir işe ayrılan süre ne kadar uzunsa o işin bitmesi de o kadar uzun sürer” sözüne dayanır ve bir şeye ayırdığımız süre uzadıkça, daha kısa sürede tamamlanabilecekse bile, o şeyin bitmesinin de uzun süreceğini söyler. Buna dayanarak kendinize bir seçim için ne kadar az zaman verirseniz o kadar hızlı karar verirsiniz.

karar verme süreçleri ile alakalı daha Geniş bilgi için tıklayınız